İklim değişikliklerine yönelik en güçlü sektörel çözüm, ısı pompalarıdır
İklimlendirme teknolojisi ürünlerinden biri olarak kabul edilen ısı pompaları geleceğin önemli teknolojileri arasında yer alıyor. Özellikle günümüzde en çok tartışılan konulardan birisi olan küresel iklim değişikliklerinin olumsuz etkileri dünyayı tehdit etmeye devam ediyor. Küresel iklim değişikliklerinde sektörün çözümü olarak ısı pompası teknolojisinin daha çok kullanıldığını gösteriyor. Neden ön planda sorusunun cevabına gelecek olursak fosil yakıtlı ısıtma ürünleri ısıyı bir kimyasal reaksiyon sonucu ortaya çıkartırken ısı pompalarının dünya üzerinde var olan ısıyı transfer ederek elde etmesini gözlemliyoruz.
Isı pompalarının avantajlı yönlerine baktığımızda ısıtma, soğutma ve sıcak su kullanımını tek bir cihazda toplayarak diğer ısı kaynaklarına göre yüksek enerji tasarrufu sağladığını görürüz. Isı pompaları transfer ettikleri enerjiyi sadece havadan değil toprak ve su gibi farklı ortamlardan da sağlayabiliyor. Ayrıca ısı pompaları hava, toprak ve sudaki potansiyel ısı enerjisini evlerimize taşıyarak evimizin sıcaklık konforunu sağlarken doğaya herhangi bir zehirli gaz salınımı yapmıyor. Bu durum çevremizi korumak ve sürdürülebilirlik açısından önemli. Isı pompasının teknik yönlerini biraz daha ele almak isterim. Isı pompası tek bir cihaz tipi ya da ürünü değildir. Isı pompası, üst tanıma uygun şekilde 4 ana kategoriye ayrılır ve 1 kWh kapasiteden binlerce kWh kapasiteye kadar birçok farklı cihaz tipi ve kapasitesinden oluşur.
Isı pompalarını 4 ana kategoride ele alabiliriz. Birinci olarak dış havayı kullanarak iç mekanı hava ile ısıtıp soğutan cihazlar (havadan havaya IP) – örnek Split klima, Vrf, Paket klima, vs olabilir. İkinci olarak ise dış havayı kullanarak iç mekanı su ile ısıtıp soğutan cihazlar (havadan suya IP) – örnek villa tipi ya da büyük hava soğutmalı gruplar, vs. Bir diğer ısı pompası türü ise soğutma kulesi, deniz, nehir, göl ya da toprak enerjisini kullanarak iç mekanı hava ile ısıtıp soğutan cihazlar (sudan havaya IP) – örnek su soğutmalı Vrf, su soğutmalı paket klima, AVM tipi ısı pompası cihazları vardır. Son olarak soğutma kulesi, deniz, nehir, göl ya da toprak enerjisini kullanarak iç mekanı su ile ısıtıp soğutan cihazlar (sudan suya IP) – örnek su soğutmalı soğutma grupları bulunmaktadır.
Aslında genel itibariyle baktığımızda tüm bu cihaz kategorilerinde ısı pompası şeklinde çalışan klima cihazları, farklı kapasitelerde mevcut olduğunu görebiliriz. Dolayısıyla tek bir “ısı pompası” cihaz diye bir ürün yoktur. Bunların dışında, sadece ısıtma yapan ve soğutma yapmayan cihazlar (Avrupa’da bazı ülkeler teşvik kullanımı için sadece ısıtma yapıp soğutma yapmayan cihaz istiyor) ya da aynı anda hem ısıtma hem soğutma yapabilen cihazlarda mevcuttur. Hatta kompresör olmadan çalışan ve kimyasal yollar ile bir sıcaklıktaki suyu daha yüksek sıcaklığa çıkartan üniteler de ısı pompası cihazı olarak geçmektedir.
Farklı ülke ve kıtalar farklı cihazlar için “ısı pompası cihazı” kısaltmasını kullanırlar; Amerika’da havadan havaya kanallı split klimalar, Avrupa’da havadan suya ev tipi cihazlar, İsveç’te toprak kaynaklı sudan suya cihazlar, Asya’da havadan havaya split klimalar gibi. Dolayısıyla sadece ısı pompası cihazı diye tek bir ürün olmamakla birlikte, belli ülkeler orada en çok kullanılan ısı pompası cihazı tipini direk ısı pompası diye adlandırabilmektedirler. Türkiye’de ise ısı pompası cihazı genelde ya villa tipi havadan suya cihazlara ya da AVM’lerde kullanılan sudan havaya cihazlara denilmektedir. Türkiye’de kullanılan cihazlara baktığımızda; split klimaların, multi splitlerin, VRF’lerin, villa tipi havadan suya cihazların, AVM tipi sudan havaya cihazların yüzde 100’ü ısı pompası olarak satılmaktadır. Paket klimaların yaklaşık yüzde 50’si yine ısı pompası olarak satılmaktadır. Hava ve su soğutmalı grupların ise yaklaşık yüzde 10’luk bir kısmı ısı pompası olarak satılmaktadır.
Ancak bu kadar ünitenin ısı pompası olarak satılması, ne yazık ki bu cihazların hepsinin ısıtma için de kullanıldığı anlamına gelmiyor. Avrupa Isı Pompası Derneği EHPA, bir ünitenin ısı pompası olarak adlandırılması için kullanıldığı mekanın ana ısıtmasını da yapıyor olmasını öngörüyor (maksimum yüklerde ek destek ısıtıcı kullanılıyor olsa bile). Türkiye’de ise ısı pompası olarak alınan birçok cihaz, ısıtma yüküne göre dizayn edilmediğinden sadece geçiş mevsimlerinde kısmi ısıtma için çalıştırılıyor. Aslında doğru olan bu cihazların ısıtma yüküne göre dizayn edilerek, mekanın elden geldiğince tek bir cihaz ile ısıtılıp soğutulmasıdır. Bu tabi ki dış hava koşullarının uygun ve verimli limitler içinde olduğu yerler için geçerlidir.
Isı pompasının özelliklerini, nerede kullanıldığını, coğrafyalarda nasıl kullanıldığı anlattık ama birde değinmemiz gereken en önemli noktalardan bir tanesi de tasarruf durumu. Isı pompaları düşük enerji tüketimi sayesinde konutlarda, binalarda ve uygulama yerlerinde enerji tasarrufu sağlayabilmektedir. Isı pompası alımı yapılmadan önce ısıtılacak veya soğutulacak alanın doğru şekilde ölçülmesi, seçilecek olan ısı pompasının kapasitesinin binanın alan ve yalıtım durumuna göre bir fizibilite çalışmasının yapılması önem arz ediyor. Doğru kapasiteli seçilmiş ısı pompası kullanımı, yüksek verimle çalışması sayesinde ısıtma giderlerini büyük oranda düşürmektedir. Isı pompalarının enerji tüketimi az olduğundan işletme maliyetlerini de düşürdüğünü görüyoruz. Üstelik kullanım ömürleri çok uzun olan bu cihazlar alternatif ısı kaynaklarına göre çok daha uzun süre tasarruf sağlayabilmektedir.
Özet olarak, ısı pompası cihazları birçok farklı tip ve kapasiteden oluşmaktadır ve doğru adlandırma olarak açılımı belirtilerek bahsedilmelidir. Her tip uygulama ve kapasitede farklı bir ısı pompası cihazı mevcut. Mümkün olduğunda ısı pompası cihazları seçerken ısıtma yükü de göz önüne alınarak seçilmeli ve cihazın ısıtma kapasitesinden tam olarak yararlanılmalıdır.
Tunç Korun
Form Şirketler Grubu Yürütme Kurulu Başkanı
