Cihan Atıl Namlı
Turbomak
Genel Müdürü
Yapay Zeka, Hukuk ve Küresel Kalkınma
Yapay Zeka (YZ), basitçe, mantık, muhakeme ve akıl yürütme işlerinin insan ve diğer canlıların yaptığına benzeyecek şekilde makineler tarafından gerçekleştirilmesine verilen addır. Bu kavramın temelleri 1950’li yılların sonlarında atılmış olsa da, bugün popüler olan Yaratıcı Yapay Zeka kavramı, henüz 2022’nin sonunda büyük toplum kitlelerine sunuldu. Kavramın ilk ortaya çıkışından bugüne gelene kadarki yaklaşık 70 yıllık sürede, adına o gün için adına YZ denilen her bir sistem, bu alanda süregelen bilimsel gelişmeler doğrultusunda kısa süre sonra “yapay mantık” seviyesine indirgendi, zira her seferinde, yapılan işler çok sınırlı bir alana ve daraltılmış koşullara hitap ediyordu. Bugün ise, başta ChatGPT, Gemini ve Claude olmak üzere, pek çok YZ modeli ile, bir zamanlar pek çoğumuzu ekran başına kilitleyen Kara Şimşek dizisinde, Michael Knight’ın akıllı arabası Kitt ile kurduğu iletişim şekli, tıpatıp aynı şekilde cebimize girdi ve internete erişimimizin olduğu her yerde kullanılabiliyor.
Halihazırda pek çoğu, belirli sınırlamalar dahilinde ücretsiz kullanıma açık olan YZ modelleri ile, adeta karşımızda bir insan varmışçasına ve mesajlaşma uygulamalarına çok benzer arayüzler ile iletişim kurabiliyor ve sorularımızı sorabiliyoruz. Bu modeller, basit sorulara yanıt vermenin çok ötesinde işler yapabiliyor: Herhangi bir dosya biçiminde vereceğiniz bir finansal tabloyu analiz ederek çok ciddi uzmanlık gerektiren sorularınıza yanıtlar verebiliyor, karmaşık matematik sorularının yanıtlarına kuvvetli muhakemeler ile ulaşabiliyor, hatta dünyanın herhangi bir yerinde çekilmiş bir fotoğrafı analiz ederek oranın neresi olduğunu söylüyor. Basit bir kullanım örneği de vererek, bize sunabileceği katkılarının daha iyi anlaşılmasını sağlamak isterim: Dış ölçüleri belli olan pek çok ürününüz ve bunları içlerine yerleştirebileceğiniz ve farklı ölçülere sahip pek çok koliniz olsun. Önce bu bilgileri, ardından da bu ürünler doğrultusunda almış olduğunuz bir siparişin içeriğini YZ’ye vererek, en uygun kolileme şeklini size sunmasını isteyebilir ve yanıtı birkaç saniye içinde alabilirsiniz. Yanıt, çok büyük olasılıkla, mümkün olan en iyi paketleme şeklini içerecektir.
Yaratıcı yapay zekayı günlük yaşantımızın her anında kullanabiliyoruz, aklımıza gelen her türlü soruyu sorabiliyor ve ayrıntılı yanıtlar alabiliyoruz. Bu sayede, bilgi akışının bu denli yoğunlaştığı günümüz dünyasında, aldığımız bilgilerin doğruluğunu teyit edebiliyor ve bir an için merak ettiğimiz bir konu hakkında, istersek yüzeysel, istersek de bir uzman seviyesinde bilgi sahibi olabiliyoruz. Bu olanaklar, ilk bakışta, insan zekasını önemsizleştiriyor gibi görünse de, bunun tamamen doğru olmadığını da belirtmek isterim; zira YZ’yi bir öğretmen gibi düşünürsek, ondan daha çok bilgi almanın yolunun ona doğru soruları ve doğru şekilde sormak olduğu gerçeği bu alanda da tamamen geçerlidir. İnsan olan bir öğretmenden farkı, her sorunuza yanıt vermeye çalışması, sıkılmaması ve yorulmamasıdır.
Ben, YZ’nin, bugün insanlık için en faydalı olduğu alanlardan birinin, bitmek tükenmek bilmeyen muhakemelere dayanan Hukuk olduğunu düşünüyorum. Halihazırda YZ modelleri, mevcut ücretsiz ve özelleştirilmemiş halleriyle dahi, burada anlattığım sorunların pek çoğunun üstesinden gelebiliyorlar. Örneğin hukuka başvurmanız gerektiğini düşündüğünüz bir durumu YZ’ye ayrıntılı biçimde anlatırsanız, durumunuzu gerçekten de çok liyakatli biçimde muhakeme ederek, hem kanunlar hem de hakkaniyet ölçeğinde değerlendirmeler yapabiliyor ve size ışık tutabiliyor. Dilerseniz konuya karşı taraf gözünden de bakmasını ve farklı bakışları ağırlıklandırmasını isteyebiliyorsunuz. Hatta YZ’den, hakim veya savcı rolünü üstlenmesini talep ederek çok aşamalı bir yargılama ve soruşturma simülasyonu dahi yapabilirsiniz.
YZ’nin yüksek işlem gücü ve özelleştirme doğrultusunda entegre edildiği bir hukuk sistemi sayesinde, davalar, taraflarca, her yerden ve YZ danışmanlığı yardımıyla doğru biçimde açılabilir. Davacı, davasının kabul edilip edilmeyeceğini bilmeden bir dava dilekçesi oluşturup masraflar yapmak yerine, davasını sürekli bir YZ değerlendirmesi ışığında yavaş yavaş olgunlaştırabilir ve YZ tarafından kabul edilebilir durumda olduğu bilgisi sunulduktan itibaren karşı tarafa iletilmesini talep edebilir. Mevcut hukuk sistemimizdekinden farklı olarak, dava açılış anında taleplerini net şekilde ortaya koymak yerine, karşı tarafın da davaya dahil olup beyanlarını ve delillerini sunmasının ardından, YZ tarafından değerlendirilen gidişata uygun olarak, önerilen ve doğruluğuna inandığı bir zamanda talebini oluşturabilir ve güncelleyebilir. Dava süreci, tarafların delil araştırmaları veya kurum yazışmaları gibi yasal olarak süre tanınan işler haricinde, fiziki duruşmalara da ihtiyaç olmaksızın, tarafların vakit ayırabildiği süreler boyunca canlı yazışmalar ile devam edebilir. Hazır olan deliller ve evraklar sisteme interaktif olarak yüklenebilir ve YZ’nin saniyeler içerisinde kusursuz şekilde özümseyip yorumlamasından faydalanılabilir. YZ, tarafları sürekli olarak dinleyerek belirli bir süre sonra karar açıklamak yerine, zaman içerisinde karara doğru aşama aşama ilerleyebilir ve tarafların gidişatı canlı olarak görmesi sağlanabilir. YZ, kararını açıklamadan önce tarafların yeni bir delil veya beyan sunup sunmayacaklarına dair sorusunu sorduğunda, zaten taraflar gelinen durum konusunda bilgili ve hatta razı olurlar. Ardından YZ, tek seferde, mükemmel ayrıntılar içeren gerekçeli bir karar açıklar. YZ’nin kararı geçicilik teşkil eder ve taraflara itiraz için süre verilir, sonrasında da gerekli ise bir üst yargı kurulu tarafından, yine YZ yardımıyla yeniden değerlendirmeye tabi tutulur. Böylece hem davacının hem de davalının rızasının olduğu kararlara ulaşılabilir.
Her teknolojide olduğu gibi, YZ’nin de kötüye kullanımı ve olumsuzlukları mevcuttur ve var olmaya devam edecektir. Ne mutlu ki YZ model geliştirici kurumlar, bu konuda önü almak adına en üst düzeyde girişimlerde bulunmaktadırlar.
Sevgi ve saygılarımla
